1. Ք․ա 860-840 թվականներին Հայաստանի հյուսսում իշխում էր Հայկազունների ավագ ճյուղի ներկայացուցիչ Արամը։
2. Ք․ա 9-րդ վերջ 8-րդ դարի սկզբին Հայաստանի ողջ տարածքն իր իշխանության տակ միավորեց մեկ այլ հայկական արքայատոհմ՝ որի մայրաքաղաքը Տուշպա-Վանն էր։
3. Ըստ Խորենացու Հայկազունիների ավագ ճյուղի ներկայացուցիչ Սկայորդին կարողանում է հզոր իշանություն ստեղծել Հայաստանի հարավարևմոտքում։ Այնքան է հզորանում որ, քա 681 ապաստան է տալիս Ասորեստանի թշնամիներին։
4. Ք․ա 7-րդ դարում Վանի թագավորությունը գնալով թուլանում էր, հզորանում էր Սկայորդու որդի պարույրի իշխանությունը, ով իշխում էր Վան ալճից Եփրատ։ Նա դաշինք կնքեց Մարաստանի և բաբելոնի հետ ընդդեմ ասորեստանի։
5. 612 թվականին դաշնակից զորքերը գրավեցին Ասորեստանի մք Նինվեն։ Մարաստանի թագավորը թագադրեց Պարույր Սկայորդուն և ճանաչեց Հայաստանի թագավոր։
6. Երվանդ 1 Սակավակյաց 580-570 քա։ Նրա անունով է Հայկազունիների թագավորությունը կոչվում Երվանդունի կամ երվանդական։
7. Նա ուներ 40000 հետևակ 8000 հեծյալ։ Հյուսիսարևելքում՝ Կուր գետ, հս-արմ Սև ծով, արլ-Մարաստան, Հվ՝ Հս․ Միջագետք։
8. Տիգրան 1 Երվանդյան քա 570-525: Մ․Խ-ն նրան համարում է Հայկից և Արամից հետո ամենաքաջ Հայկազունին։ Քսենոփոնը տեղեկացնում է, որ նա սովորել էր փիլիսոփայի մոտ և ինքն էլ շատ խելացի էր։
9. Քա 550 թ-ին Տիգրանն աջակցեց պարսից արքա կյուրոս Մեծին տապալելու աՄարաստանի տերությունը, ք․ որ վերջինս բազմիցս հարձակվել էր Հայաստանի վրա։
10. Կյուրոս Մեծը ստեղծեց պարսկական տերությունը, որը աշխարհակալ տերություններից ամենամեծն էր <Աքեմենյան տերություն՝ Միջերկրական ծովից-Եգիպտոս-Հնդկաստան>։
11. Կյուրոսի գլխավոր դաշնակիցը Տիգրան 1-նն էր, որի իշխանությունը բուն Հայաստանից բացի տարածվում էր նաև Կապադովկիայի, Վրաստանի և Աղվանքի վրա։
12. Որպես Կյուրոսի գլխավոր դաշնակից հայաստանն արտոնյալ դիրք ուներ տերության մեջ։
13. Տիգրանին հաջորդում է նրա աագ որդի Վահագնը <անվանակոչել էին ի պատիվ ռազմի և քաջության աստված Վահագնի
Ադամյան Արամի ուսումնական բլոգ 